دخانیات علاوه بر این که سالانه باعث مرگ بیش از ۸ میلیون نفر میشود و حدود ۶۰۰ هزار نفر مرگ غیرمستقیم تنها به دلیل استنشاق دود سیگار افراد سیگاری رخ میدهد؛ محیط زیست را هم نابود میکند و به سلامت انسان از طریق کشت، تولید، توزیع، مصرف و ضایعات پس از مصرف تنباکو آسیب میرساند. شهرها را با مواد شیمیایی، زبالههای سمی، ته سیگار از جمله میکروپلاستیکها و زبالههای سیگار الکترونیکی مسموم میکند.
در حال حاضر حداکثر بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر مصرفکننده دخانیات در کشور داریم. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ حدود ۹. ۳۶ درصد مصرفکنندگان سیگار به صورت روزانه هستند. ( ۱۸. ۶۹ درصد مردان و ۰. ۸۱ درصد زنان) همچنین ۱۳. ۱۴ درصد مصرفکننده دخانیات هستند. طی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ شیوع مصرف سیگار روند ثابت داشته است ولی مصرف روزانه قلیان از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ حدود ۴۰ درصد افزایش داشته که این روند هم تا سال ۱۳۹۵ ادامه داشته است. مصرف دخانیات در روستا ۱۵. ۴۴ درصد و در شهر ۱۳. ۶۲ درصد بوده است که عمدتاً به دلیل بالاتر بودن میزان مصرف قلیان است.
بالاترین شیوع مصرف سیگار در استانهای مرکزی، آذربایجان غربی، قزوین و البرز گزارش شده است و بالاترین میزان مصرف دخانیات ( عمدتاً قلیان) در استانهای جنوبی کشور ( بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس) گزارش شده است.
بر اساس پژوهشهای انجام شده عوامل فرهنگی و اجتماعی در استعمال دخانیات در کشور بسیار مؤثر است بطوریکه قابل ذکر است در بسیاری از کشورها زنان مصرف سیگار را چندین دهه پس از مردان شروع کردند که این مسأله ناشی از تابوهای اجتماعی و فقدان نسبی قدرت مالی شخص بود. هرچند در نیمه قرن حاضر افزایش در میزان مصرف سیگار توسط بانوان مشاهده شده است که اغلب مساوی یا در بعضی از موارد حتی بیشتر از مردان است. دلایل این افزایش که ممکن است اشاراتی نیز به چگونگی پیشگیری از مصرف سیگار در میان زنان و دختران داشته باشد شامل تغییر وضعیت اقتصادی و اجتماعی، هدف بودن این قشر برای کمپانیهای دخانیات، عدم وضوح پیغامهای آموزش بهداشت برای زنان و کمبود آموزشهای بهداشتی طراحی شده به خصوص برای زنان است.
طبق آخرین مطالعات انجام شده آگهیهای تبلیغات دخانیات به طور خاص بچهها را هدف قرار میدهند، هرچند که این مسأله به شدت توسط شرکتهای دخانیات انکار میشود. برای مثال حمایت و پشتیبانی شرکتهای دخانیات از فعایتها و وقایع ورزشی که از تلویزیون پخش میشود و تعداد زیادی از بچهها آنها را تماشا میکنند و موجب شکلگیری نگرش مثبت در آنها میشود. الگوبرداری از والدین، معلمین و همسنوسالان است. کودکان هیچگونه آگاهی از بیماریهایی که مصرف سیگار میتواند باعث بروز آنها شود، ندارند. آنها فکر میکنند که مبتلا شدن به بیماریهای شدید و خطرناک مخصوص افراد با سنین بالا است. بنابر این بهترین روش برای پیشگیری و جلوگیری از شیوع مصرف دخانیات آگاهیرسانی از سنین پایین جامعه است.
همچنین در خصوص روشهای کارآمد و مؤثر ترک دخانیات میبایست گفت که در مداخله مختصر این توصیه برای تمام پزشکان و نه فقط مراقبین بهداشتی اولیه است و الگوی سادهای را دنبال میکند، با یک مرحله که منجر به مرحله بعدی میشود مگر اینکه قضاوت پزشک این باشد که در این مرحله، ادامه دادن مناسب نیست. در هر مشاورهای حداقل باید از بیماران سیگاری پرسیده شود که آیا هنوز هم سیگار میکشند و آیا اخیراً سعی در ترک سیگار داشتهاند یا تصور کوشش برای ترک (مجدد) را دارند.
پزشک قضاوت خواهد کرد که آیا بیمار آماده دریافت اطلاعات بیشتر و تشویق است و اگر چنین است، دقیقاً چه نوع اطلاعاتی؟ با فرض اینکه بیمار آماده دریافت باشد پزشک به این صورت میتواند ادامه دهد:
اگر به نظر میآید که بیمار مایل به تلاش در جهت ترک است، پزشک باید اطلاعات، توصیه و دلگرمی به بیماری که در نظر دارد به طور قاطع ترک کند بدهد، تصمیم ترک را در بیمار قویتر سازد و در صورت امکان به بیماران یک کتابچه ترک بدهد.
اگر مناسب است (برپایه دسترسیها و آیا بیمار سعی در ترک قبلی و شکست به خاطر تمنای نیکوتین داشته است) پزشک باید درمان جایگزین نیکوتین (NRT) را تجویز کند یا اگر NRT بدون تجویز هم در دسترس است، پیشنهاد خریدن یک دوره از درمان جایگزین نیکوتین را بدهد و درباره مصرف آن توصیههای مناسب را بکند.
اینکه چه درمانهای جایگزین نیکوتین استفاده شود، پزشک باید به بیمار متذکر شود که روز ترک را در پیشرو دارد و به طور خلاصه و دلگرمکنندهای برای این مرحله او را آماده کند.
در پایان مشاوره، یا حداقل در این قسمت از آن، پزشک باید یکبار دیگر تصمیم بیمار را برای ترک تقویت کند و بگوید که پیشرفت بیمار را پیگیری میکند و اگر لازم به کمک اضافی باشد پیشنهاد دهد.
در زمینه بیماریهای بالقوهای که مصرف دخانیات آن را به وجود میآورد یا تشدید میکند نیز باید گفت که هیچ ارگانی در بدن نیست که از آسیبهای دخانیات درامان باشد.
بیماریهای قلبی، همه سرطانها، بیماریهای ریوی، سقطهای خودبهخودی، تولدزودرس و علتهای دیگر بیماریهای دستگاه تولید مثل و سرطان و بیماریهای دیگر ناشی از مصرف دهانی تنباکو را میتوان نام برد. در اغلب کشورها، جوانان مصرفکننده در حال حاضر، همان افراد سالمند و یا میانسال سالیان بعدی هستند که حدود ۱۰ میلیون مرگ سالانه در اثر مصرف سیگار خواهند داشت. تقریباً ۵۰۰ میلیون نفر از افرادی که در حال حاضر زنده هستند در انتظار مرگ ناشی از استعمال دخانیات خواهند بود که ۲۵۰ میلیون از این مرگها در میانسالی خواهد بود.
منبع؛ پایگاه خبری یافته