آداب و رسوم عید نوروز لرستان

یکی از ابعاد مهم هویت هر قومی زمان است ، زمان  خاطرات و احوال اقوام مختلفی را  در دل  خود جای داده است  که بررسی  و توجه به آداب و رسوم ،  باورها ، اعتقادات و هویت این اقوم در گذر زمان جای تامل دارد.  در کنارتوجه به ارزش ها ، عرف، قانون و هنجارها توجه  به آداب و رسوم هر جامعه هم برای حفظ ، تداوم و بقای فرهنگی جامعه و هم برای تقویت هویت اهمیت دارد ( فکوهی،126:1393). تفاوت در آداب و رسوم به شکل و محتوای تحقق اجتماعی آن ها مربوط می شود که بسیار متنوع و گوناگون است . اجرای آداب و رسوم  در جشن ملی باستانی عید نوروز در فرهنگ های مختلف به یک شکل برگزار نمی شود . در این گفتار به بررسی گوشه ی کوچکی از آداب و رسوم  عید نوروز درمیان قوم لر پرداخته ایم. همچنین واقعیت های اجتماعی در فرهنگ ما وجود دارد که  شناخت ، بازبینی  و توجه به  این واقعیت ها ، می تواند موجب پربار شدن و پویایی فرهنگ اصیل لری  شود ، به عنوان مثال بعضا دیده می شود عده ای در بهار طبیعت فعل و انفعالاتی از قبیل آتش زدن و قطع  و شکستن درختان برای زغال و کباب کردن وجمع نکردن پس مانده ها و کثیف کردن طبیعت انجام می دهند که مخالف قانون طبیعت اند و باعث بد جلوه دادن فرهنگ ما در جامعه می شود. با این وجود نگاه و توجه به خصوصیات مثبت آداب و رسوم این قوم درعید نوروز می تواند به شناخت نقاط منفی و رفع آنها  کمک کند و در معرفی بیشتر و بهتر هویت و فرهنگ اصیل و آداب رسوم قوم لرارزشمند باشد.
عید نوروز در فرهنگ ما ایرانیان جایگاه خاصی دارد و در دل خود راز و رمزها و اسطوره ها ی زیادی نهفته دارد. عید نوروز در میان قوم لر ارزشش چنان است که آنان لحظه های پایان سال را شمارش و خود را برای آغاز فصلی دیگر از زندگی آماده می کنند، در بهارکه آغاز شکفتن و نو شدن است آنان هم صدا با بهار برای همدردی با خانواده های داغدار، لباس و دسته های سبزه و شیرینی را می برند تا کودکانشان در تحویل سال نو  شادیشان را جایگزین غم ها و اندوه کنند. کودکان هم خوب می دانند که " یامحول الحول ولاحوال "کیست ؟ تبش قلب های این قوم با یا "مقلب القلوب" می زند و دست های پینه بسته مادران و پدران در هفت سین سفره امید و زندگی بدرقه راه  بچه هایشان در طول سال است.  مادران اسپند به دست برای  دور کردن چشم زخم در میان  اعضای خانواده  آن را دود می کنند و در کانون گرم خانه می گردانند که  بو و گرمای آن حال و هوای وصف ناپذیری دارد. آغاز بهارماه فروهرها یا فروشی هاست  و آن عید اموات است. آنان اموات را در عید خود سهیم می دانند و با دسته های گل و حلواهای شیرین تر از عسل یادشان و حضورشان را به سال نو گوشزد می کنند که مبادا گذر زمان عزیزان و گذشتگانشان را فراموش کند. آنچه زیباتر است با هم بودن و به یاد هم بودنشان در هنگام سال نو است که  بذرحس اعتماد و مهربانی و یکی شدن را می افشاند و این اعتماد بالاترین سرمایه اجتماعی است. آغاز سال را با دور کردن کینه و کدورت ها آغاز می کنند و افراد خانواده به دیدن بزرگترهای فامیل می روند و چه خوب راه و رسم  احترام گذاشتن را می دانند .مهمان نوازی را  خوب رسمی می دانند چرا که مهمان را مایه برکت و رزق زندگی خود می دانند و در دعوت گرفتن و مهمانی از هم سبقت می گیرند. آنان "والعصر" و تفسیر آن را خوب می دانند و برای تایید و صداقت در کارشان قسم به سال نو را شاهد می گیرند و به حرمت زمان و سال نو تسامح را بر تنازع ترجیح می دهند. می دانند که زمان وایام در گردش و تغییر و تحول است و به الهام  از تحول زمان، اندیشه ونگاه شان را تازه تر از پارسال می کنند.  همیشه  در هنگام بهار دست دعایشان برای باران رحمت الهی رو به آسمان است و باران را  بهترین هدیه خدا می دانند و هنگام باران خالق طبیعت و هستی را با گفتن "خدایا شکرت" سپاس می گویند. ریش سفیدان قوم شکستن درختان  سرسبزبلوط در بهار را گناهی نابخشودنی می دانند و می دانند بلوط همدرد و کمک یارشان در سختی و قحطی و خشکسالی است، چرا که نان بلوط خورده نان نمک گیر شده و این نشان از آن دارد که بزرگان رسم و مردانگی را خوب می دانند و عمل می کنند. با هم کوه رفتن ، پای چشمه و زیر سایه درختی نشستن و برای هم گفتن و خوب به حرف همدیگر دل دادن در این ایام  گمشده دوران ماست. شکارچیان تفنگ به دست به حرمت این روزها، تفنگ بر زمین می گذارند و نظاره گر صدای گوش نواز پرندگان و کبک و بلبلان می شوند و در هنگام صرف غذا دانه ای یا تکه نانی دور می ریزند تا شاید پرنده ای یا حیوانی گرسنه سیر شود.آری در دل نوروز و بهار هزاران راز و رمز هستی ناپیداست که تفکر کردن در آن می تواند به فرموده پیامبراکرم (ص) "هرگاه بهار را دیدید زیاد از قیامت یاد کنید "ما را به آنسوی مرزهای زندگی و در پس جهان رهنمون سازد. پس با این آداب و رسوم فرهنگی زیبا و مثبت  در عید نوروزمان می توانیم با کمی تفکر و تامل در کارهایمان دوستدار طبیعت و انسانیت و فرهنگمان باشیم و موجب پربار شدن و پویایی فرهنگ اصیلمان  باشیم.


به قلم:ولی بهرامی دانشجوی دکتری جامعه شناسی؛ دانشگاه کاشان