سيلاب اخير خسارت سنگيني به کشور وارد کرد؛ با اين حال نکات عبرت‌آموز و حتي برکاتي به همراه داشت: ضرورت اصلاح نظام اطلاع‌رسانی، ضرورت متناسب کردن نظام مهندسی با شرایط زمین،فرصتي براي توسعه دانش، شناسايي ظرفيت و توان مدیریتي کشور و آشنايي نهادهاي نظامي با علل و پيامدهاي سيل از جمله آنهاست.
کد خبر: ۷۴۷۳۷۶
تاریخ انتشار: ۰۱ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۱:۱۵ 22 May 2019

چکیده نشست پژوهشی:

  • درک نکردن زبان زمين، به پرداخت خسارت منتهي مي‌شود. متهم ایجاد خسارت، سيلاب نیست؛ بلکه نفهميدن زبان زمین است.
  • خوزستان یک جلگه سیلابی است که رسوبات بالادست ناشی از سیلاب را در خود نگه مي‌دارد. زبان این بخش از زمین ايران، از سیلابي عظیم‌‌تر از فروردین ۱۳۹۸ خبر مي‌دهد. آیا ما این را درک می‌کنیم؟
  • همان­طور که شورای نگهبان قانون اساسی مصوبات مجلس را با شرع تطبیق می‌دهد، باید برای صیانت از جغرافیای ایران "شورای نگهبان زمین" داشته باشیم تا تصميمات اين حوزه را با زبان زمين تطبيق دهند.
  • اگر سازمان‌ها و نهادهاي مسئول در حوزه مکان‌يابي مناسبِ مسکن، کشاورزي و فعاليت‌هاي صنعتي به وظايف خود به درستي عمل مي‌کردند، نيازي به اين شورا نبود.
  • سيلاب اخير خسارت سنگيني به کشور وارد کرد؛ با اين حال نکات عبرت‌آموز و حتي برکاتي به همراه داشت: ضرورت اصلاح نظام اطلاع‌رسانی، ضرورت متناسب کردن نظام مهندسی با شرایط زمین، فراهم شدن امکان رويش بذرهاي نهفته، فرصتي براي توسعه دانش، شناسايي ظرفيت و توان مدیریتي کشور، آشنايي نهادهاي نظامي با علل و پيامدهاي سيل، و توجه به نقش نهادهاي تقنيني و قضايي از جمله آنهاست.

پژوهش خبری صدا وسیما: حدود دو ماه از وقوع سيل در 25 استان کشور مي‌گذرد. سيلي که در استان‌هاي گلستان، لرستان و خوزستان بيشترين خسارت را بر جاي گذاشت. هنوز برآورد دقيقي از مجموع خسارت سيلاب فروردين 1398 اعلام نشده است، اما اطلاعات اوليه حاکي از خسارت 35 هزار ميليارد توماني است. به گفته مدیرکل دفتر مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی، 14 هزار ميليارد تومان از اين مبلغ، خسارت سیلاب به مجموعه بخش کشاورزی در چهار استان خوزستان، گلستان، لرستان و مازندران است.[1] دکتر ابراهیم مقیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، بي‌توجهي به زبان زمين را ريشه اصلي اين خسارت بيان مي‌کند و معتقد است تشکيل شوراي نگهبان زمين مي‌تواند نقش موثري در توجه به زبان زمين و کاهش خسارات ناشي از بلاياي طبيعي داشته باشد. مطلب حاضر چکيده‌اي از ديدگاه‌هاي دکتر مقیمی در خصوص ريشه‌ها و عبرت‌هاي سيل است که در نشست پژوهشي بيان کرده است.

مقصود از زبان زمين چيست؟

دکتر مقيمي: زمین رمز و راز متعددی دارد؛ ما همه اين رازها را نمي‌دانيم و زمين به تدریج رازهاي خود را برای انسان‌ها آشکار مي‌کند. اين خودبیانی زمین، زبان زمین است. همان‌طور که مردم کشورهاي مختلف با زبان‌ها و لهجه‌های مختلف صحبت می‌کنند، زمین نیز برای بیان خود نزد انسان‌ها زبان‌های مختلفی دارد. کسی زبان زمین را درک می‌کند که قوه ادراک او با زمین انطباق داشته باشد. سیلاب، لهجه‌ای از زبان‌های زمین به نام «زبان رود» است.

بي‌توجهي به زبان زمين چه پيامدهايي دارد؟

دکتر مقيمي: درک نکردن زبان زمين، به پرداخت خسارت منتهي مي‌شود. متهم ایجاد خسارت، سيلاب نیست؛ بلکه نفهميدن زبان زمین است. هنگامي که سیلاب در آبراهه‎ها متراکم شود، امکان جابجایی و تخریب رسوبات سیلاب قدیمی وجود دارد. بنابراين شهرهایی که در زمین‌های حاصل از رسوبات سیلاب قدیمی توسعه یافته‌اند، در معرض خطر قرار دارند. ویژگی آبراهه و کیفیت استقرار سازه‌های انسان‌ساز نیز در ايجاد خسارت مهم است. شهرهایی که روی چنین رسوباتی ساخته می‎شوند، همواره درحال تغییرند. بنابراین ناتواني در فهم زبان زمین به معناي کاهش پیشرفت؛ پرداخت خسارت و عقب‌ماندگی است. آیا فایده‌ای که از دخل و تصرف رودخانه‌ها مي‌برند با هزینه‌های رویداد سيل برابری می‌کند؟ در لرستان به دلیل شدت و سرعت تخلیه سيلاب، قبل از ساخت و ساز باید از مواد رسوبی سازنده دشت سیلابی محاطی صیانت کرد و از شدت و سرعت تخلیه کاست. این‌ها از جمله زبان‌های زمین‌ است. آیا مهندسان راه‌ساز و پل‌ساز به این زبان توجه دارند؟ خوزستان یک جلگه سیلابی است که رسوبات بالادست ناشی از سیلاب را در خود نگه مي‌دارد. زبان این بخش از زمین ايران از سیلاب عظیم‌‌تر از فروردین ۱۳۹۸ خبر مي‌دهد. آیا ما این را درک می‌کنیم؟

برای انطباق فعالیت‌ها با زبان زمین چه بايد کرد؟

دکتر مقيمي: مي‌بايست سازوکارهاي لازم حفاظت از زمين ايجاد، يا اگر هست به آن توجه به آن شود. همانگونه که حفاظت از سرحدات زمين بر عهده نيروهاي نظامي است، نگهداري و حراست از زمين کشور نيز بر عهده کارشناسان و بوم‌شناسان قرار گيرد و ديدگاه ايشان درباره استفاده از زمين حجت باشد. در حال حاضر شايد پنج درصد نمايندگان مجلس بوم‌شناس هستند؛ در حوزه قضايي اصلا به اين موضوع ورود نشده است؛ حقوقدانان قضايي حساس نيستند يا نياز نمي‌بينند. بر اين اساس همان­طور که شورای نگهبان قانون اساسی مصوبات مجلس را با شرع و قانون تطبیق می‌دهد، باید برای صیانت از جغرافیای ایران "شورای نگهبان زمین" داشته باشیم تا تصميمات اين حوزه را با زبان زمين تطبيق دهند. اگر سازمان‌ها و نهادهاي مسئول در حوزه مکان‌يابي مناسبِ مسکن، کشاورزي و فعاليت‌هاي صنعتي به وظايف خود به درستي عمل مي‌کردند، نيازي به اين شورا نبود.

آموخته‌هاي سيل اخير چيست؟

دکتر مقيمي: سيلاب اخير خسارت سنگيني به کشور وارد کرد؛ با اين حال نکات عبرت‌آموز و حتي برکاتي به همراه داشت:

  • ضرورت اصلاح نظام اطلاع‌رسانی: گردشگران مناطق مختلف از جمله در شيراز، از محیط بالادست بی‌خبر بودند و قاعدتا نمی‌توانستند پیش‌بینی کنند که چه زمانی سیل جاری خواهد شد. انتظار اين است که پیش‌بینی‌ها و هشدارهای هواشناسی به مردم اطلاع‌رسانی شود. بنابراين صداوسیما به عنوان مهم‌ترين رسانه کشور، بايد حقایق را به طور دقيق منتشر نمايد تا مردم آمادگی لازم را برای مقابله با حوادث داشته باشند.
  • ضرورت متناسب کردن نظام مهندسی با شرایط زمین: هرچند وزارتخانه‌هاي راه و شهرسازی و نیرو تدابيری براي وقوع سیل اتخاذ کردند، ولی این قابل قبول نیست و نظام مهندسی کشور باید خود را براي رويارويي با پدیده‌های این چنینی روزآمد کند. در غير اين صورت، مردم باید به طور مستمر برای زلزله، سیلاب و فرونشست زمین خسارت بدهند؛ آنها به توسعه و پیشرفت فکر نخواهند کرد؛ چون هميشه باید به فکر پرداخت خسارت باشند.
  • فراهم شدن امکان رويش بذرهاي نهفته: بذرهای گیاهان متعددی در ایران نهفته است که تاکنون فرصت رویش نیافته‌اند. بارش‌های اخیر فرصت رویش بذرهای نهفته را که میراث ژنتیکی کشور محسوب می‌شود، فراهم خواهد کرد. بر این اساس تا دو ماه آینده شاهد رویش گیاهان جنگلی و نهال‌های درختی خواهیم بود و لازم است وزارت جهاد کشاورزی تمهیداتی برای چرای دام‌ها اتخاذ کند تا به نونهال‌ها آسیبی وارد نشود.
  • فرصتي براي توسعه دانش: بخشی از توسعه دانشی معلول رویدادهایی است که رخ می‌دهد. نظام آموزش عالی باید با توجه به نیازمندی‌های زمین ایران و بروز رخدادهای طبیعی به‌روز شود. وزارت علوم باید تحقیقات دانشگاهی را به سمت این نیازمندی‌ها و استفاده بهتر از زمین هدایت کند. اگر بخشي از بودجه‌اي که برای جبران خسارات مخاطرات صرف می‌شود، صرف جذب متخصصان این حوزه شود، می‌توان به راه‌حل‌های بهینه برای مدیریت مخاطرات طبیعی از جمله سیل دست یافت.
  • شناسايي ظرفيت و توان مدیریتي کشور: برخي با مجوز مسئولان شهري و روستايي در کنار رودخانه‌هاي خشک خانه ساخته‌اند؛ بنابراين ضعف مديريتي در اين موضوع نمايان است. اين حادثه فرصت مناسبي براي بررسي سطح آگاهي متوليان شهرداری‌ها، بخشداری‌ها، شوراهای شهر، فرمانداری‌ها و مدیران وزارت کشور از زبان زمين و استفاده از آن است. جمعیت هلال احمر و ستاد مدیریت بحران کشور هم باید متحول شوند و خود را با دانش روز مسلح نمايند.
  • آشنايي نهادهاي نظامي با علل و پيامدهاي سيل: آمادگی ارگان‌های نظامی همچون ارتش، سپاه و نیروی انتظامی برای مقابله با چنین رویدادهایی ضرورت است.
  • توجه به نقش نهادهاي تقنيني و قضايي: بسیاری از پیامدها و رویدادها نتيجه ضعف نظارتی مجلس است؛ ضمن اينکه قوه قضائیه هم باید به پیشگیری از خسارت در حوزه مدیریت حقوق مردم توجه بيشتري داشته باشد.

سيلاب فروردين 1398؛ ريشه‌ها و عبرت‌ها

پژوهش خبری// دارابی

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار