اهمیت کلیه بسیار است.
یکی از مهمترین وظایفی که کلیهها در بدن بر عهده دارند، پاک کردن و تصفیه خون از زبالههاست.خون از طریق سرخرگ کلیوی (هر چیزی که مربوط به کلیه باشد را کلیوی میگویند) وارد کلیهها میشود. هر انسان متوسط (نه خیلی چاق و نه خیلی لاغر) تقریباً 5 لیتر خون در بدنش دارد که کلیهها این خون را روزی 400 بار تصفیه میکنند و زبالههایش را دور میریزند! بیشتر از یک میلیون صافی یا فیلتر خیلی ریز در کلیهها برای پاکسازی خون وجود دارد. این فیلترها که اسمشان “نفرون” است، آنقدر کوچکند که فقط با یک میکروسکوپ قوی دیده میشوند.
چرا باید مراقب کلیه ها بود؟
عملکرد کلیه ارتباط مستقیم با عملکردکبد ، مو و چشم دارد در نتیجه اگر کلیه آسیب ببیند سه مورد ذکر شده نیز دچار اختلال می شوند.
از طرف دیگر عده ی از دانشمندان معتقد اند که اغلب بیماری های قلبی وکلیوی باهم همراه می شوند.
حالا سوال این است باید چه کار کنیم که کلیه هایمان سالم باشند و آسیب نبینند؟
1.از مصرف زیاد نمک بپرهیزید. بدن برای عملکرد طبیعی و درست به نمک یا سدیم نیاز دارد. با این حال، مصرف بیش از حد نمک میتواند زمینه افزایش فشارخون را تسریع کند که این مسئله فشار مضاعفی بر عملکرد کلیهها وارد میکند. درواقع چنین شرایطی موجب میشود کلیهها انرژی اضافی و زمان بیشتری برای دفع مقدار سدیم مضاعف به کار بگیرند که منجر به بروز بیماریهای کلیوی میشود. از این رو، متخصصان همواره توصیه میکنند مقدار نمک مصرفی در طول روز بیش از ۵ گرم نباشد.
- آب فراوان بنوشید. نخستین عملکرد کلیهها تصفیه خون و دفع مواد زائد و سمی از بدن است. زمانی که بدن دچار کمبود آب میشود، کلیهها قربانی این کاهش رطوبت میشوند که به کاهش جریان خون در عروق کلیه میانجامد. همچنین مواد سمی و زائد در کلیهها جمع میشوند که عوارض منفی دیگری نیز بر سلامت بدن خواهد داشت. در کل، برای حفظ سلامت کلیهها باید حداقل روزانه ۵/۱ تا ۲ لیتر (حدود ۱۰ تا ۱۲ لیوان) آب نوشید که البته میتوان دمنوشهای طبیعی، آبمیوه طبیعی و سوپ را نیز برای کمک به تأمین آب بدن میل کرد. نکته مهم دیگر اینکه نوشیدن مایعات در طول روز باید منظم باشد تا سطح مایعات بدن تنظیم شود و مواد زائد بهسرعت دفع شوند.
- به اندازه کافی بخوابید. علاوه بر اصول تغذیه درست برای حفظ سلامت باید به خواب مطلوب شبانه نیز توجه داشت. کمبود خواب میتواند سبب بروز بیماریهای مختلفی شود که از جمله برای سلامت کلیهها بسیار مضر است. در زمان استراحت بدن، سلولهای بافت آسیبدیده کلیهها فرصت ترمیم و بازسازی خواهند داشت. از این رو، خواب مطلوب شبانه را بهعنوان یکی از مهمترین لازمههای سلامت کلیهها در نظر داشته باشید.
- مراقب کمبود ویتامینها و مواد معدنی باشید. تغذیه درست و متعادل حاوی مقدار فراوانی میوه و سبزیهای تازه باعث حفظ سلامت عمومی بدن میشود که در اینباره سلامت کلیهها نیز مستثنی نیست. بیتوجهی به چنین اصولی موجب کمبود ویتامینها و مواد معدنی بدن میشود که یکی از عوارض آن افزایش خطر تشکیل سنگهای کلیه و نارسایی کلیوی است. برای پیشگیری از این بیماریها، مصرف کافی منابع غذایی ویتامینها بهخصوص B۶ و منیزیم توصیه میشود.
5.خودسرانه داروهای مسکن مصرف نکنید. بسیاری از افراد برای تسکین خفیفترین دردهایشان بلافاصله مسکن مصرف میکنند. گرچه این ترفند در کوتاهمدت خیلی خوب به نظر میرسد اما باید توجه داشت افراط در مصرف این داروها که معمولاً بدون نسخه نیز به فروش میرسند به سلامت کلیهها و کبد آسیب میرساند و عملکرد مطلوب آنها را مختل میکند. در صورتی که تحمل درد برایتان مشکل است توصیه میشود حتماً برای انتخاب داروی مناسب با پزشک مشورت کنید و برای بیماری خفیف از روشهای طبیعی مانند مصرف دمنوشهای گیاهی، آروماتراپی و... کمک بگیرید.
6.تناسب اندامتان را حفظ کنید. افراط در مصرف چربیها، شیرینیها، فستفود و خوراکیهای پرکالری غالباً موجب اضافه وزن و چاقی میشود که عوارض جدی برای سلامت دارد. دیابت و پرفشاری خون جزو مهمترین پیامدهای عدم تناسب اندام است که تأثیر جدی در بروز نارسایی کلیوی خواهد داشت. تغذیه متعادل و متنوع شامل مصرف حداقل ۵ سهم میوه و سبزی، غلات سبوسدار به جای غلات تصفیهشده، ماهی، روغنهای سالمی مانند روغن زیتون و پرهیز از ریزهخوری و تنقلات چرب و شور مهمترین اصول حفظ تناسب اندام است که البته کنار فعالیت جسمانی مناسب مانع چاقی میشود.
- مواد غذایی مفید برای کلیهها را بیشتر میل کنید. میوهها و سبزیها بهخصوص کلم برگ، گل کلم، زغالاخته، بلوبری، فلفل دلمهای قرمز، پیاز و مارچوبه سرشار از آنتیاکسیدانهایی هستند که برای کلیهها بسیار مفیدند و عملکرد آن را بهبود میبخشند. مرکبات، انگور، لیموترش، طالبی، موز، کیوی، آلو و زردآلو منابع سرشار از پتاسیم هستند که روند پاکسازی و سمزدایی کلیهها را آسان میکنند. گنجاندن این خوراکیها در برنامه روزانه سطح الکترولیتهای خون را متعادل نگه میدارد و به عملکرد مطلوب کلیهها کمک میکند. در اینباره نوشیدن یک لیوان آب انگور دفع مقدار اضافی اسید اوریک را آسان میکند. البته مصرف خوراکیهای حاوی پتاسیم نیز باید در حد متعادل باشد زیرا افراط در دریافت، بدن را در معرض بالا رفتن سطح پتاسیم خون که منجر به ایست قلبی و مرگ میشود، قرار میدهد. این مسئله بهخصوص در مورد مبتلایان به نارسایی کلیه اهمیت بیشتری دارد. نیاز روزانه یک فرد سالم به پتاسیم روزانه ۷/۴ گرم است.
- دیابتتان را کنترل کنید. افزایش قندخون و ابتلا به بیماری دیابت را باید یکی از مهمترین علل زمینهساز بروز بیماریهای کلیوی دانست. این مسئله بهخصوص در صورت دیابت کنترل نشده تشدید میشود. همچنین بیتوجهی به درمانهای ضروری بسیار خطرآفرین است و در صورت تجویز پزشک به تزریق انسولین هرگز نباید به مصرف دارو اصرار کرد. در واقع، مصرف داروهای کاهنده قندخون در صورتی که تأثیر مطلوبی در بدن نداشته باشند نهتنها سودمند نیست، بلکه بیمار را مستعد عوارضی مانند نارسایی کلیوی خواهد کرد.
9.کلیه ها را از ضربات حفظ کنیدتصادفات اتومبیل، ضربات وارده در ورزش و… اگر شدید باشند ممکن است به یکی از اعضای سیستم ادراری صدمه بزنند. صدمه ممکن است به کلیه، حالب ها، مجرای ادرار و مثانه وارد شود. شاخص ترین علامت ضربه، خونریزی از ادرار است، اما آسیب به کلیه ها به دو دسته صدمات نافذ و صدمات غیرنافذ تقسیم می شود.
صدمات نافذ شامل اصابت گلوله یا فرو رفتن چاقو است که معمولا با صدمه به احشاء دیگر بدن مانند کبد، طحال و.. همراه است و صدمات غیرنافذ همان تصادف است که در بعضی از تصادفات در اثر شدت ضربه یا ایجاد حرکت شلاقی (جلو و عقب رفتن فرد با سرعت بسیار بالا) کلیه ها از جای خود کنده می شود یا افتادن از بلندی که بیشتر در کارگران ساختمانی دیده می شود وقتیا ز پهلو روی میله سقوط می کنند.
این حالت در ورزشی مانند کاراته نیز دیده می شود که با لگد به کلیه ورزشکار ضربه زده اند و کلیه پاره شده است. برای جلوگیری از این صدمات باید احتیاط را مدنظر داشت. مثلا هنگام رانندگی کمربند ایمنی بست یا در ورزش از محافظ های مخصوص کمر و شکم استفاده کرد.
در این مواقع عملکرد صحیح اطرافیان بیمار نیز بسیار مهم است که او را به سرعت به مرکز درمانی تخصصی کلیه برسانند زیرا اگر اشتباه عمل کنند، وقت را تلف کرده اند و ممکن است کلیه بیمار کاملا از بین برود.
10.چکاپ را فراموش نکنیدوقتی در خانواده، فردی به کلیه پلی کیستیک، سرطان سیستم ادراری یا سنگ کلیه مبتلا بوده یا هست سایر افراد خانواده باید از نظر وجود بیماری کلیوی تحت نظر پزشک قرار داشته باشند،ا ماا فراد سالم و بدون سابقه و تاریخچه بیماری کلیوی در خانواده، فقط نیاز است که آزمایش ساده ادرار و سونوگرافی سیستم ادراری را بعد از ۴۰ سالگی انجام دهد.
گردآوری مطالب:سحر آقاجانی