در این شیوه، نقشه مساجد از صدراسلام الهام گرفت و مساجد به صورت شبستانی (چهل ستونی) بنا گشتند. به طور کلی،معماری در این شیوه بسیار ساده و خالی از هرگونه تکلف و مصالحی که در این بناها به کار رفته ساده و ارزان قیمت است.
امروزه آثار بسیار ارزندهای درحوزه معماری در شهرهای کشور وجود دارد که حس تعلق، زیبایی و ایرانی بودن را به ما منتقل میکند. سیمای مشهد امروز اما، نمایانگر همان رویکردی است که مردم این شهر اتخاذ کردهاند. رویکردی که بتدریج از معماری اسلامی فاصله گرفته و به اصطلاح نوین شده است.
آسیب جدی معماری غربی بر معماری مشهد
«سبکهای مختلف معماری غربی مانند معماری پایدار، سبز، فولدینگ، ارگانیتیک و... در کشور رواج یافته و نمونههای دست چندم آن درحال بحث است. در این بین مشهد نیز نتوانست زنجیره پیوسته ای برای تحقق معماری اصیل و داخلی بسازد و این یک آسیب جدی است.»
قائم مقام مرکز پژوهشهای شورای اسلامی شهر مشهد در این باره میگوید: نمیخواهیم درحیطه مسؤولیتهای شهری مشکل نداشتن معماری اسلامی را به هم پاس بدهیم، اما در این خصوص به معماری مشهد نقد جدی وارد است که البته تا حدی متاثر از فضای حاکم برجامعه است.
محمد هادی عرفان میافزاید: معماری با سبک زندگی بشدت ارتباط دارد و آنچه اکنون در تلقی عمومی مردم به عنوان معماری اسلامی شناخته میشود تلفیقی از عرف معماری اسلامی به اضافه فرهنگ دینی است که در تفکر دینی ریشه دارد.
معماری اسلامی تنها گنبد و قوس و کاشی نیست
وی بیان میدارد: در معماری ایرانی- اسلامی اصیل، معماری تعهدی به هیچ یک از مصالح خاص ندارد و لزوما نباید گنبد و کاشی داشته باشد، این در حالی است که عرف مردم به سبک خاصی از معماری با گنبد و قوس و کاشی عادت کرده؛ حالا این را اضافه کنید به فعالیت شاخههای مختلف فکری در حوزه فلسفه معماری و نیزمعماری آزاد در کشور که سبب رواج معماری غربی شده است .
او خاطر نشان میکند: در کشور ما هنوز روی چیستی معماری اسلامی بحثهای جدی وجود دارد، به طوری که در نسبت معماری اسلامی به دین، دچار ابهام هستیم.
عرفان تصریح میکند: در یکی از مراکز مطالعاتی که روی شهرسازی و معماری ایرانی – اسلامی تحقیق میکند، راهبردهای معماری اسلامی را از دل احادیث استخراج و حتی استفتائات معماری را در سه حوزه معماری، شهرسازی و مدیریت شهری کسب کردیم. بنابراین آنچه در محاوره به آن معماری اسلامی می گویند از آنچه ما به دست آوردیم متمایز است.
وی تأکید میکند: امروز آمادگی داریم که در خصوص معماری اسلامی دستاوردهایمان را به طراحی رسانده و اجرا کنیم.
به گفته عرفان، اینکه چرا معماری اسلامی نداریم به ایرادات اساسی این حوزه برمیگردد.
وی یکی از این ایرادها را شیوه آموزش و تربیت مهندسان معماری می داند که در خصوص آشنا کردن آنها با معماری اسلامی چالشهایی وجود دارد.
وی خاطرنشان میکند: در حوزه نهادهای قانونگذاری و تهیه کنندگان طرحهای کلان شهرسازی امکان پذیری معماری اسلامی در مقیاس شهرسازی لحاظ نشده، به طوری که میتوان گفت در جریان سازی فرهنگی دغدغه سبک معماری وجود ندارد.
از این رو ساختمانهایی که برای آنها مجوز میدهند و پروانه صادر میکنند با معماری اسلامی فرقهای اساسی دارد.
منبع: قدس