کفش دوزخانه بزرگه همدان که از گذشته‌های دور به تولید کفش‌های چرم معروف است، امروز بیشتر به محلی برای عرضه لباس‌های مختلف و گاهی چینی تبدیل شده است.
به گزارش فارس، در بافت بازار تاریخی همدان دو راسته وجود دارد که به «کفش‌دوزخانه کوچیکه» و «کفش‌دوزخانه بزرگه» (همدانی‌ها دو بازار کفش فروشی را به نام‌های کفش‌دوزخانه کوچیکه و بزرگه می‌شناسند) مشهور هستند. کسبه در کفش دوزخانه کوچیکه این روزها به فروش انواع کفش اشتغال دارند، اما کفش‌دوزخانه بزرگه که نسبت به کفش‌دوزخانه کوچیکه، عریض‌تر است تقریباً تغییر ماهیت داده و بیشتر به لباس‌فروشی و عرضه انواع مصنوعات چرمی و لوازم جانبی کفش تبدیل شده است. گاها در این میان چرخ‌هایی هم وجود دارند که به تعمیر کفش‌ها می‌پردازند.
پرس و جو برای اینکه از گذشته‌های کفش‌دوزخانه بزرگه اطلاع یابیم ما را به سوی یک واحد صنفی که از آنِ حسین علیزاده در بازار موتاب‌خانه که انشعابی از دل کفش دوزخانه بزرگه است و امروزه به نام بازارچه صنایع دستی خوانده می‌شود، راهنمایی می‌کنند.
او را تقریبا قدیمی‌ترین فرد حاضر در بازار می‌دانند. در موتاب‌خانه بیشتر به تولید مصنوعات چرمی مانند کیف، کمربند، زین اسب و... می‌پردازند.
ورود کفش‌های خارجی ماهیت بازار را تغییر داد
حسین علیزاده این روزها بعد از حضور بیش از 70 سال در بازار همراه با فرزندش حسن، همچنان به فعالیت مشغول است. وی در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس تغییر ماهیت بازار کفش‌دوزخانه بزرگه را از زمانی دانست که ورود کفش‌های خارجی توجیه تولید کفش‌های چرم را از بین برد.
وی به خاطرات گذشته نیز اشاره می‌کند که شهردار وقت همدان به نام «بالاخانلو» خواهان تخریب سقف راسته بود که بزرگان بازار در مقابل این درخواست ایستادگی کردند، چرا که تماس مستقیم نور خورشید با چرم‌ها را باعث از بین رفتن سرمایه‌ها و مواد اولیه خود می‌دانستند.
این کفاش قدیمی با بیان اینکه در نهایت دریچه‌هایی در سقف بازار ایجاد کردند، اظهار می‌کند: بزرگان بازار از من خواستند قبل از اینکه شهرداری اقدامی انجام دهد، محفظه‌هایی را در سقف بازار ایجاد کنم که این اقدام را به فاصله سه متر به سه متر انجام دادم و پس از آن شهرداری به عریض‌تر کردن دریچه‌ها پرداخت.
وی با بیان اینکه درهای بزرگ چوبی در ابتدا و انتهای بازار وجود داشت که آن‌ها را نیز برداشتند، می‌افزاید: کف بازار بسیار چال‌تر از حالت فعلی بود و درهای چوبی مغازه‌ها را محافظت می‌کرد و خبری از کره‌کره‌های سوئیچی (اصطلاح خود کفاش قدیمی است که منظور همان ریموت کنترل است) وجود نداشت.
علیزاده با بیان اینکه در مقابل همه مغازه‌ها سکوی سنگی وجود داشت که از میان آن رفت و آمد می‌کردیم، تصریح می‌کند: در گذشته بر روی کنده‌های چوبی، محصولاتی چون لوازم سوارکاری، شلاق و تعمیر زین، قلاده، پشه بند، تنگ بند و اکثراً کفش چرمی تولید می‌شد.
کفش چرمی همدان پرآوازه بود
وی با بیان اینکه تمام ایران کفش‌های چرم همدان را می‌شناختند و می‌خریدند، ادامه می‌دهد: در آن زمان که وارد بازار شدم به خاطر دارم که یک من چرم به قیمت هفت تومان، معامله می‌شد.
این کفاش قدیمی با بیان اینکه در آن زمان میخ‌ها را بارها و بارها استفاده می‌کردند، خاطرنشان می‌کند: شاگردها با یک آهن‌ربا میخ‌های کج شده را از کف بازار جمع می‌کردند و با چکش به وضعیت اولیه برمی‌گرداندند که بر اثر آن به دست‌های آنان صدمه زیادی وارد می‌آمد.
وی با اشاره به اینکه این روزها هیچ کس برای برداشتن میخ سالم هم از روی زمین خم نمی‌شود، می‌گوید: زمستان‌ها بازار دیدنی بود، سرما امان را از همه می‌برد و باید منقل‌های آتش را در آغوش می‌گرفتیم تا گرم شویم.
صحبت به این خاطرات که می‌رسد، صدای قهقهه حسین علیزاده بلند می‌شود و محکم بر روی پای خود می‌کوبد، انگار لحظه‌ای همه گذشته از مقابل چشمانش به یکباره عبور می‌کند.
بزرگانی که هرگز همتایی نیافتند
علیزاده اظهار می‌کند: زمانی که آتش در منقل نداشتیم، آن را در بغل می‌کشیدم و تظاهر می‌کردیم که آتش دارد تا اوستای مغازه بیاید و مشکل را حل کند، برایمان مهم بود که همسایه‌ها تصور نکنند که در مغازه ما آتش وجود ندارد.
وی زیر لب چند بار «الله اکبر» می‌گوید، می‌افزاید: مردهای بزرگی در این بازار دیدیم که هرگز جایگزینی پیدا نکردند، انسانیت و مردانگی در رفتار آن‌ها موج می‌زد.
این کفاش قدیمی تصریح می‌کند: اکثر اوستاهای ما ورزشکار بودند و ما را نیز همراه خود به زورخانه می‌بردند.
وی خاطرنشان می‌کند: کفش‌های چرم همدان به خارج از کشور نیز صادر می‌شد به خاطر دارم که در داخل صندوق‌های چوبی این کفش‌ها را روانه بغداد می‌کردیم.
علیزاده غرب کشور را نیز بازار پر و پا قرص کفش همدان معرفی کرد که امروز از دست رفته است.
نظارتی بر تولید چرم سنتی وجود ندارد
حسن علیزاده، فرزند کفاش قدیمی بازار کفش‌دوزخانه نیز که به تولید مصنوعات چرمی، چون کیف، کمربند و... اشتغال دارد در گفت‌و‌گو با فارس می‌گوید: در حال حاضر سراجی زیر نظر معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی قرار دارد و مورد حمایت واقع می‌شود.
وی با بیان اینکه معاونت صنایع دستی هنرمندان را به بانک برای دریافت تسهیلات معرفی می‌کند، می‌افزاید: بیمه کردن هنرمندان نیز یکی از اقدامات شایسته معاونت صنایع دستی است که انجام می‌شود.
این تولیدکننده مصنوعات چرمی با بیان اینکه متأسفانه نظارتی بر روی کیفیت تولیدات چرمی وجود ندارد، تأکید می‌کند: نظارت بر روند دباغ‌ها که چرم سنتی را تولید می‌کند وجود ندارد و این خلأ در کیفیت کارها تأثیرگذار است.
وی اظهار می‌کند: البته اقداماتی چون اعزام به نمایشگاه‌ها از سوی صنایع دستی صورت می‌گیرد و در اصل اگر این نوع حمایت‌ها نیز وجود نداشت، شاید امروز از این صنعت کهنه در همدان خبری نبود.
موزه‌ای برای معرفی بازار همدان
تقریباً تغییر ماهیتی که برای کفش‌دوزخانه بزرگه همدان روی داده در همه بازار همدان قابل مشاهد است به طوری که تنها نام این بازارها به ماهیت قدیمی آن اشاره دارد.
از همین رو می‌توان به اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری پیشنهاد داد که موزه‌ای مبتنی بر معرفی بازار قدیمی همدان در یک مکان به صورت متمرکز دایر کند و در آن با ارائه اشیاء تولیدی، وجه تسمیه بازار را معرفی کنند.
البته در هر بازار به طور جداگانه نیز می‌توان یک مکانی را تعبیه کرد تا به معرفی آن راسته بازار اختصاص یابد و با به نمایش گذاشته شدن محصولات تولیدی آن و معرفی اجمالی و تقدیر از بزرگان بازار، ضمن حفظ هویت تاریخی شهر به جلب بیشتر گردشگران داخلی و خارجی نیز کمک کرد.