تابناک رضوی: چه بخواهیم چه نه، چه کنار بیاییم چه کنار نیاییم واقعیت تغییر نخواهد کرد. واقعیت آن است که هنر یگانه زبان مشترک انسانها برای برقراری ارتباط و تبادل احساسات، داشتهها، اندیشهها و... است.
هنر همان زبانی است که با فرار کردن از مستقیم گویی، بالطافتهایی که حاصل فطرت پاک انسانی است، با محترم شمردن همه مخاطبان با هر سطح و اندازهای و با برخورداری از ابداع و نوآوری همیشگی با طیف وسیعی از انسانها ارتباط برقرار میکند تا زمینه را برای تعالی ایشان فراهم آورد.
اما در میان هنرها نیز تفاوتهایی است که باعث تمایز میان قدرت و نوع تأثیرگذاری آنها میگردد. بیاغراق هنر نمایش که امروزی آن تئاتر نام میگیرد تافتهای است جدا بافته. در باب این تفاوت یادآوری همین نکته که تئاتر انسانیترین هنر جهان معاصر است کفایت میکند. هنری که عناصر اصلی سازنده آنکه بانام عناصر درام میشناسیم همگی یکسره پیوندی عمیق با ویژگیهای نوع انسان دارند. این بدان معنی است که تاروپود هنر نمایش انسانی است.
تئاتر زنده است و نفس به نفس با مخاطب در هم میآمیزد. تئاتر حتی بدون ابزار و امکاناتی که سایر هنرها بدان وابسته هستند بازهم هنر است. تئاتر با حداقلها بازهم تئاتر است و هنری پویا.
و اما...
در روزهای گذشته ویدیویی را در فضای مجازی درباره اتفاقی در تئاتر مشهد دیدم. ویدیویی که بازتابی وسیع در میان مخاطبان مختلف داشت و موجب اظهارنظرهایی وسیع در شبکههای اجتماعی و شاید محافل عمومی.
دوستان من، خوبان و دغدغهمندان بیایید کمی باهم تأملکنیم. نگارنده این سطور یکی از کوچکترین اعضای خانواده نمایش این شهر است که خود همیشه منتقد بسیاری از مسائل بوده است. اما این منتقد کوچک همیشه بر این اعتقاد است که نقد اگر هدف سازندگی و حرکت روبهجلو را نداشته باشد نقد نیست. دوستان من مشهد مهد هنر و ادبیات است. مشهد مبدأ بسیار تحولات و نوآوریهای هنر ایران است. هنرمندان مشهدی خدمات بسیاری باهنر ایران اسلامی عزیز ارائه داشتهاند. هنرمندان نمایش مشهد در طول سالیان پس از انقلاب بخشهای بزرگی از عمر خود را در سالنهای هلالاحمر، هنر و شهید هاشمی نژاد با کمترین امکانات و سختیهای فراوان گذراندهاند که نام شهر امام رضا(ع) را که همه ما هر چه داریم از اوست بر تارک هنر نمایش کشور به نمایش بگذارند.
بیایید کمی باهم صادق باشیم و با خود خلوت کنیم. چگونه میتوانیم اینقدر کلی حکم صادر کنیم و بگوییم جریان تئاتر در مشهد فاسد است. مگر نه آن است که بسیاری از هنرمندان این شهر صادقانه در توسعه و گسترش تئاتر رضوی، ارزشهای دفاع مقدس و تئاتر دینی کشور کوشیدهاند؟ از شما میپرسم سعید تشکری که امروز فخر نمایش دینی ماست در کدام فضا تنفس میکند؟ آیا به این فکر کردهاید آن نمایشنامهنویس یا بازیگری که سالها عمر خود را برای نمایش شهرش گذرانده چگونه میتواند در چشمان پسر یا دختر خود نگاه کند؟ پس کمی تأمل و صبر.... کمی رجوع به دستورات دینی بزرگان خود ما...
نگارنده این سطور هیچگاه مدعی این نیست که تئاتر یکسره پاک و مبرا از بزه و آسیب است. دوستان من مروری بر آسیبهای اجتماعی موجود در کشور ما که در بسیاری موارد میتواند دردآور باشد نشان میدهد مشکلات اجتماعی دامان بخشهای مختلفی را گرفته است. آیا اصلاً صنف و گروهی وجود دارد که با تفکرات و رفتارهای مفسده انگیز روبهرو نباشد؟ فساد در هر مجموعه و گروهی رخنه خواهد کرد زیرا ذات فساد اینگونه است و همین را میخواهد. اما نمایش چون آنکه از نام آن پیداست عرصه عرضه کردن است. همین عرضه و ارائه موجب گردیده تا اشتباهات و خطاهای آن نیز نمایان گردد.
البته این نکته که برخی عرصهها به دلیل تأثیرگذاری بیشتر حساستر هستند و باید نسبت به دیگر حوزهها منزهتر باشند نیز حرف صحیحی است. اما این منزه بودن صرفاً و بهخودیخود به هنرمندان تئاتر یا هر جریان دیگری وابسته نیست. مجموعهای از شرایط اجتماعی و عوامل تربیتی در این زمینه ایفای نقش خواهند کرد.
البته هنر به دلیل جذابیتها و آرایههای ویژهاش عرصهای است مشکل. عرصهای که نفسهای ضعیف را بهراحتی در سطح حل کرده و منشأ انحراف میگردد. پس این نکته پیچیده و قابلبحث است که رابطه اخلاق و هنر چیست و اخلاق هنر چه تعریفی دارد و اخلاق حرفهای در تئاتر چه نقشی را ایفا میکند؟
اما اصل حرف من کوچک یک نکته کلیدی است. وظیفه تشخیص اینکه فساد در چه جایگاهی رخ میدهد و چه کسانی پیرامون آن هستند با من و شما نیست. حافظان و صیانت کنندگان فرهنگ جامعه خود بیدار و ناظر برگردش فرهنگی هستند و بر اساس وظیفه و رسالت خویش عمل میکنند. انتظار من هنرمند نیز از همین است که هنر شهرم از هر پلیدی و زشتی احتمالی خالی باشد.
فرهنگ عرصه پیچیده و پر چالشی است. اجازه دهیم متولیان و ناظران و ضابطان عرصه فرهنگ کار خود را انجام دهند و از فرهنگ صیانت کنند. ما نیز دست ایشان را میفشاریم.
کلام آخر
هنرمند تئاتر مشهد نیز از فساد بیزار است. هنرمند تئاتر مشهد نیز دوست دارد فضایی که در آن تنفس و کار میکند سالم و بهدوراز هر آفتی باشد. هنرمند تئاتر مشهد خود پایکار است تا با فساد مبارزه کند. اما هنرمند تئاتر مشهد مستحق این نیست که با خطای عدهای از اساس محکوم شود و یا هنرش و تلاشهایش نادیده گرفته شود.
کمی تأملکنیم...